Katılımcılara ABA’yı çok yönlü dinleme imkanı sunmak istedik

MS, BCBA, EI (ABA Uzmanı) Nicky Nükte Altıkulaç ile ABA’yı ve 22-23 Eylül 2018 tarihlerinde Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenecek olan 1. Uluslararası Uygulamalı Davranış Analizi Konferansı Türkiye’yi konuştuk.

1.Uluslararası Uygulamalı Davranış Analizi Konferansı Türkiye için geri sayım başladı. Öncelikle bu konferans neden yapılıyor?
ABA Türkiye’de yeni bir alan ve Amerika’dan çıkmış bir bilim dalı. Dolayısıyla kaynak açısından Amerika’da zengin kaynaklar var. Bu kaynakları Amerika’da çalışan board sertifikalı ABA uzmanlarıyla Türkiye’ye getirip, kendi çalışmalarını bizlerle paylaşmalarını istedik. Kaynağına gitmek yerine kaynağını bize getirmeyi hedefledik.

Amerika’da bu tarz konferanslar sık sık yapılıyor mu?
Amerika’da çok sık yapılıyor. Her eyaletin yaptığı bölgesel konferanslar oluyor artı board’ların hazırladığı konferanslar oluyor. Biz uzmanlar Amerika’da daha kalabalığız. Ayrıca board sertifikalı olan diğer ülkeler de kendi içlerinde bu konferansları yapıyorlar.

Bu konferanslar katılımcılara nasıl fayda sağlıyor?
Konuşmacıların birçoğu kendi araştırmalarını paylaşıyorlar. Konferanslarda alanda yapılmış yeni araştırmaların sonuçları, yeni yöntemler konuşuluyor. ABA gelişmeye devam eden bir bilim dalı ve yeni teknikler, yeni yöntemlerle çocuklardaki davranışları nasıl değiştiririz ya da çocuklardaki davranışın performansını nasıl arttırırız, bunun arayışı içindeyiz.

Konferansın kapsamında neler var? İki gün boyunca neler konuşulacak?
Amacımız yurt dışındaki board sertifikalı ABA uzmanları ile Türkiye’deki uzman kişileri bir araya getirmek. İki gün boyunca yerli ve yabancı konuşmacılar ile ABA’yla ilgili, otizmle ilgili bütün alanları kapsayan konulara değineceğiz. Kanada’dan, Amerika’dan konuşmacılar var. ABA nedir, davranış değiştirme teknikleri neler, ABA’nın otizmli çocuklardaki beslenme problemlerinde uygulanması, nasıl board sertifikalı ABA uzmanı olunur, ABA kullanırken etik kurallar nelerdir? Hangi etik kuralları takip ediyoruz, otizmde değişik profesyonellerin ekip çalışmasının önemi ve iş birliği gibi konulara değineceğiz.

Yurt dışı konuşmacılar nasıl belirlendi?
Konuşmacıları belirlerken özelliklefarklı alanlardan farklı kesimleri temsil eden uzmanlar olmasına dikkat ettik. Mesela iki konuşmacı New York ve New Jersey’den geliyor. Bir konuşmacının beslenme üzerine bir araştırması var, bir başka konuşmacımız Autism Speaks’ten. O da Amerika’da ailelerin ABA terapisi kapsamındaki kanunları nasıl çıkarttıklarını anlatacak. Özellikle aynı kurumdan birkaç kişi davet etmedik ki, katılımcılar farklı vizyonları görebilsin. Hepimiz farklı yerlerden geliyoruz ama aynı şeyi söylüyoruz. Katılımcılara tek yönlü olarak değil, çök yönlü olarak ABA’yı dinleme imkanı sunmak istedik.

Sizin sunumunuzda neler olacak?
Ben ABA ve etik konusuna değineceğim, ayrıca ABA uzmanı olmak için gerekli eğitimlerden bahsedeceğim.

Konferans kimlere hitap ediyor?
Bu konferans otizmle ilgilenen bütün profesyoneller, özel eğitimciler, çocuk gelişimi uzmanları, ABA’ya inanan ve ABA’ya karşı olan herkes için. ABA ile ilgili uygulamacı hatasından dolayı oluşmuş önyargılar var. Bence gelip birinci ağızdan dinledikleri zaman, aslında hepimizin aynı şeyleri yapıp farklı terimler kullandığımızı görecekler. O yüzden karşı olanların da gelmesi bence çok önemli.

Birçok farklı yöntem varken sizin ABA’yı seçmenizin nedeni neydi?
ABA şu an Amerika’da otizm için en etkili tedavi yöntemi olarak kabul ediliyor. Çünkü bilimsel ve sistematik. Ben Amerika’ya özel eğitimci olarak gittim fakat Amerikan sisteminde eve özel giden özel eğitimci diye bir şey olmadığını gördüm. Özel eğitimciler zaten okul sisteminde çalışıyorlar. ABA’yı ilk defa orada duydum. Bilimsel kaynaklı, sistematik olması somut geldi. ABA’da yaptığınızı, çocuğun gelişimini bizzat görüyorsunuz, data alıyorsunuz, grafiğe döküyorsunuz.

Konferansta beslenme ile ilgili bir oturum da olacak. ABA terapisi alan çocuklara beslenme konusunda da önerileriniz oluyor mu?
Hepimiz belli alanlarda uzmanlaşıyoruz. Konuşmacılardan biri bu konu üzerine araştırma yapmış ve uzmanlaşmış Ph. D. , CCC-SLP, BCBA Deirdre Muldoon. Kendisi üniversitede profesör zaten. Yapmış olduğu araştırmayı paylaşacak.

ABA terapi problemli davranışları tamamen yok eder mi?
Evet, eder.

Peki bir süre sonra başka bir problem davranış ortaya çıkar mı?
Her davranışın bir işlevi var, amaç o uygun olmayan davranışı aynı işlevi görecek uygun davranış ile değiştirmek. Dolayısıyla programınızı, davranış planınızı ve genellemesini yaptığınız zaman tekrar geri dönmez. Eski davranış zaten silikleşir. Fakat davranışın orada ne kadar zamandır olduğuna bağlı olarak da müdahale programı daha uzun sürebilir. Davranış ne kadar köklü olursa değişime o kadar dirençli olur.

ABA terapi alan çocukların ailelerine önerileriniz neler?
Öncelikle ABA’ya inanmaları, bir deneme yanılma tahtası olarak görmemeleri ve önyargıyla başlamamaları lazım. Artı “ABA nasıl yapılır” konusunda bir fikirleri olması lazım. ABA seansından beklentileri neler, eğitimciden beklentiler neler? Sonuçta bir insan bilmediği bir şeyi denetleyemez. Eğer ne bekleyeceğinizi bilmiyorsanız planladığınız şeyden çok farklı olabilir ama bu sistemin yanlış olduğunu göstermez. ABA zaten daha çok ailenin desteğine ihtiyaç duyan bir sistem. Çünkü çocuk vaktinin büyük çoğunluğunu ailesiyle geçiriyor. Zaten ABA uzmanlarının bir işi de çocukla çalışmanın yanında aile eğitimidir. Aile isterse 40 saat de terapi aldırsa evde kalan zamanda ailenin aynı şekilde devam ettirmesi lazım.

Özel eğitimcilere önerileriniz neler?
Ön yargılı olmamaları… Eğer otizmle çalışıyorlarsa yeniliklere açık olmaları gerekli. Çünkü otizm bir puzzle ve puzzle demek birden fazla parça ile çözülen bir şey demek. Dolayısıyla hiçbir teknik tek başına otizmin cevabı değil. Bu bir ekip işi. Hepimiz puzzle’ın bir parçasıyız. Hiçbir sistem bir başkasının alternatifi değil. Birlikte çalışmasını öğrenmemiz gerekiyor. Birbirimizi yargılamak yerine “çocuğumuzu nasıl ileriye götürebiliriz” buna odaklanmamız gerekiyor.

Konferansın tekrarı planlanıyor mu?
Bu bir başlangıç hepimiz için. Umarım güzel dönüşler alırız. Amacımız bundan sonra bunu geleneksel hale getirmek… Çünkü ABA devamlı kendini yenileyen, geliştiren bir bilim dalı. Her sene öğreneceğimiz yeni şeyler olduğunu düşünüyoruz. Biz de bu kaynakları kendi ülkemize taşımayı kendimize misyon edindik.